سوغات کرمان یادگارهایی از شهر زیره

چه چیز لذت‌بخش‌تر از اینکه پس از بازگشت به خانه یادگارهایی با خود به همراه بیاوریم و با دیدن‌شان در گوشه و کنار خانه‌مان یاد خوش سفر را در خاطرمان زنده کنیم. در این مطلب مجله سفرزون قصد داریم از سوغات‌های یکی از جذاب‌ترین شهرهای ایران برایتان بگوییم، سوغات کرمان که خیلی هم متنوع و هیجان‌انگیز است و طیفی است از خوشمزه‌جات تا صنایع دستی زیبا و خاص. اگر دوست دارید درباره‌های سوغاتی‌های این شهر زیبای کویری بدانید با ما همراه شوید.

کسی هست با این جمله مخالف باشد که سوغاتی خریدن یکی از لذت‌های سفر است؟ حتی اگر اهل خرید نباشیم و ترجیح دهیم در سفر زمان‌مان را صرف دیدنی‌های مقصد کنیم بازهم از سر زدن به فروشگاه‌های سوغاتی لذت می‌بریم. پربیراه نیست که سوغات هر منطقه بخشی از فرهنگ بومی هر منطقه‌ای هستند. سوغات چه از نوع خوردنی باشد و چه از نوع ساختنی‌های بومی و صنایع دستی، نشان‌دهنده سبک زندگی و آداب و رسوم مردمان ساکن در آن منطقه است و آشنایی با سبک زندگی و عادت‌ها و رسوم‌ مردم شهر یا کشور مقصد بخشی از برنامه سفر است.

وقتی از سوغات کرمان حرف می‌زنیم از چه حرف می‌زنیم

وقتی از سوغاتی‌های کرمانی حرف می‌زنیم از کلی خوراکی‌های خوشمزه و صنایع‌دستی خوش‌ آب‌ورنگ حر‌ف می‌زنیم که خاص این شهر هستند. خوراکی‌هایی مثل قاووت، کلمپه، کماج، فالوده کرمانی و خرمای مشهور بم و خوردنی‌هایی مثل گردو و پسته و صنایع‌دستی منحصربه‌فردی مثل پته‌دوزی و ظرف‌های مسی نوستالژیک و گلیم و قالی‌های خاص کرمانی و خیلی چیزهایی دیگر که همه‌شان را با جزئیات معرفی خواهیم کرد.

کماچ سهن

کماچ سهن

نام کرمان با دو شیرینی گره خورده که یکی از آنها شیرینی‌ای با طعمی بی‌نظیر به نام کماچ سهن است. این شیرینی از آرد جوانه گندم تهیه می‌شود و بسیار مقوی و پرکالری است. برای درست کردن این شیرینی جوانه گندم آرد شده و از آن خمیر تهیه می‌شود. این خمیر با ادویه‌های مثل دارچین و زیره عمل‌آوری شده و سپس به دو قسمت تقسیم می‌شود. روی یک بخش از آن که با وردنه صاف می‌شود، خرما و گردو یا خرما و پسته به همراه ادویه که به صورت خمیر درآمده‌اند، ‌ریخته می‌شود و بخش دیگر خمیر روی آن قرار می‌گیرد سپس به شکل لوزی بریده می‌شود. کماچ سهن از یکی از مشهورترین سوغات کرمان است که با خاطرات اهالی این شهر هم گره خورده. خیلی از کرمانی‌ها به یاد می‌آورند که صبح‌ها با بوی خوش کماچ خانگی دست‌پخت مادران‌شان از خواب برخاسته‌اند.

کلمپه

کلمپه

نام کلمپه هم مانند کماچ سهن با کرمان گره خورده است. کلمپه مشهور با آن شکل و شمایل زیبای سنتی‌اش در واقع یک نوع کلوچه است که بیشتر در حوالی شهر بم پخته می‌شود. برای درست کردن کلمپه، خمیر کلوچه‌ای که آماده می‌شود با هل و دارچین و گلاب معطر می‌شود و بعد مخلوطی از خرما و گردوی چرخ شده داخل هر کلوچه قرار می‌گیرد و در آخر با مُهرهای سنتی که طرح‌های متنوعی دارند روی آنها تزئین می‌شود. آخرین مرحله درست کردن کلمپه هم پاشیدن پودر پسته روی کلوچه‌ها است. یک نوع خاص از کلمپه هم وجود دارد که به جز مواد اصلی، زعفران و روغن حیوانی در درست کردنش به کار می‌رود.

قطاب معروف‌ترین سوغات کرمان

قطاب

تقریبا امکان ندارد یک ایرانی نام قطاب را نشنیده و طعمش را نچشیده باشد. قطاب یکی از اصیل‌ترین شیرینی‌های ایرانی است که می‌گویند قدمتش به زمان هخامنشیان می‌رسد. دو نوع قطاب یزدی و کرمانی وجود دارد که تفاوت‌شان در محتوای داخل خمیر است.  داخل قطاب کرمانی که یکی از معروف‌ترین سوغات کرمان است، شامل پسته‌ یاگردوی چرخ شده به همراه شکر است و محتوای داخل قطاب یزدی بادام چرخ شده و شکر. در بقیه موارد، مثل شیوه تهیه خمیر که در آن از شیر یا ماست استفاده می‌شود و سرخ کردن در روغن و پاشیدن خاکه قند روی قطاب‌های سرخ‌شده، هر دو نوع شبیه هم هستند.

مسقطی سیرجان

مسقطی نوعی خاص از شیرینی است. این شیرینی که به دسر هم شباهت دارد را در شهرهای مختلف کشور تهیه می‌کنند. این در حالی است ک مسقطی سیرجان طعم دیگری دارد. مسقطی سیرجان که به مسقطی کرمان معروف است، دارای طعمی متفاوت و بافتی بسیار نرم است. در تهیه این مسقطی از گلاب، نشاسته، خلال پسته، خلال بادام، شکر، هل و زعفران استفاده می‌کنند. وجود پسته در این مسقطی آن را به یک مسقطی گران، خوشمزه و لاکچری تبدیل کرده است. در بازارهای سنتی کرمان می‌توانید انواع مسقطی سیرجان را در ظروف بسته‌بندی بسیار شیک تهیه کنید. به این ترتیب حمل و نقل آن نیز کار راحتی خواهد بود.

حاج پسته

اگر به یزد رفته باشید، حتماً نام حاج بادام به گوشتان خورده است. یک شیرینی کوچک و ترد بامزه که گرد گرد درست می‌شود. این شیرینی کم شیرین و خوشمزه طرفداران بسیاری دارد. همان طور که از نام آن مشخص است، حاج بادام با بادام درختی درست می‌شود. مردم کرمان نیز به‌خاطر وجود باغ‌های وسیع و پربار پسته، علاقه دارند تا در هر شیرینی مقداری پسته اضافه کنند! به همین خاطر به جای بادام، در حاج پسته از پسته کرمانی استفاده شده است. برای تهیه این شیرینی از پودر پسته، پودر قند، تخم مرغ، گلاب و هل استفاده می‌شود. حاج بادام طعمی بسیار عالی دارد و دارای طبع گرم است. این شیرینی وزن بسیار کمی دارد. پس حتی یک کیلو از آن، حجم بسیاری می‌شود. بهتر است برای خودتان هم مقداری حاج پسته به‌عنوان سوغات تهیه کنید!

سوهان زرند

شاید وقتی که صحبت از سوهان به میان بیاید، همه ما به یاد سوهان قم بیافتیم. این در حالی است که شهر زرند کرمان نیز برای خود سوهانی مخصوص و منحصر‌به‌فرد دارد. این سوهان بسیار نازک است. همانند سوهان قم، این سوهان را نیز به شکل قرص‌های گرد آماده می‌کنند. کیفیت سوهان زرند تا حدودی از سوهان قم هم بهتر است. سوهان زرند همانند سوهان قم ضخیم نیست و به دندان نمی‌چسبد. همین موضوع باعث می‌شود تا بسیاری این سوهان را به سوهان قم ترجیح دهند. در این سوهان از آرد جوانه گندم، آرد گندم، هل و زعفران استفاده می‌کنند. طعم این سوهان بسیار پرعطر است و طبع گرمی دارد. پس اگر سرد مزاج هستید و به شیرینی‌های گرم علاقه دارید، بهتر است سوهان زرند را به‌عنوان سوغات کرمان برای خودتان هم تهیه کنید. جالب است بدانید که این سوهان در فهرست آثار ملی ایران و میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است.

نان پر

نان پر یک شیرینی سنتی کرمان است. بیشتر مردم محلی این شیرینی را در خانه خودشان درست می‌کنند. نان پر در رنگ‌های مختلفی تولید می‌شود. البته به‌صورت سنتی، این سوغات کرمان به رنگ سفید تا تزئینات زرد است. نان پر را از پودر قند، آرد، هل، کنجد و زعفران تهیه می‌کنند. این شیرینی بسیار خو‌ش‌عطر است و کنار چای مزه می‌دهد. لازم به ذکر است که نان پر شیرینی کمی دارد. پس می‌توان آن را نوعی چاشت کنار چای دانست.

قاووت

قاووت

قاووت یا همان «قووتو»ی مشهور کرمانی‌ها، شهرتش فقط به کرمان محدود نمی‌شود و این روزها دیگر حسابی شناخته‌شده است. قووتو همان‌طور که از نامش معلوم است، قوت و انرژی می‌بخشد. قاووت به شکل پودر است و کامل‌ترین نوع آن که قهوه‌ای رنگ است از مخلوط و آسیاب کردن چهل گیاه به دست می‌آید مثل مغزها، گیاهان دارویی، ادویه‌ها، خشخاش، گشنیز، سیاه‌دانه بذر گندم و جو، خرفه، هل، کنجد و نخودچی و قهوه و شکر. قاووت انواع مختلف دارد که تفاوت‌شان هم در نوع مواد تشکیل‌دهنده است که باعث تفاوت در طعم می‌شود. این خوراکی یا به شکل پودر مصرف شده و یا در آب جوش یا شیر حل می‌شود.

از قدیم در برخی نقاط کرمان رسم بوده که قاووت را به خانمی که تازه زایمان کرده می‌دادند تا انرژی از دست رفته را بازیابد و از مهمانانی که برای چشم‌روشنی گفتن به تازه پدر و مادر می‌آمدند هم با قاووت پذیرایی می‌شد. هنوز هم قووتو یکی از اجزای ثابت میز پذیرایی کرمانی‌هاست و یکی از جذاب‌ترین و متفاوت‌ترین سوغات کرمان.

برای دریافت راهنمای سفر به کرمان کلیک کنید.

فالوده کرمانی

فالوده کرمانی

نام فالوده را که می‌شنویم بلافاصله شیراز را به خاطر می‌آوریم. اما کرمانی‌ها هم در زمینه درست کردن این دسر خوشمزه حرف‌های زیادی دارند انقدر که فالوده به یکی از سوغاتی‌های معروف کرمان بدل شده است. فالوده کرمانی کمی با فالوده شیرازی تفاوت دارد و تفاوتش هم به خاطر افزودنی‌ها و چاشنی‌هایی است که با سلیقه کرمانی به رشته‌های نشاسته و آب و شکر افزوده می‌شود. در کرمان از عرق بیدمشک، نعنا یا نسترن به عنوان چاشنی فالوده و برای تزیین هم از تخم شربتی یا تخم خرفه روی فالوده استفاده می‌شود. خلاصه که خاطرتان باشد کرمان را بدون چشیدن طعم فالوده کرمانی ترک نکنید.

گردو و پسته

گردو و پسته

پسته اصلی‌ترین و مهم‌ترین محصول استان کرمان است و مرغوب‌ترین پسته استان کرمان در رفسنجان تولید می‌شود. فراوانی پسته در کرمان باعث که ماده اصلی خوراکی‌های زیادی باشد. یکی از انواع خوراکی‌ها حلوای پسته است که با پودر پسته و هل و گلاب، زعفران و پودرقند و کره حیوانی درست می‌شود. شیرینی مشهور کرمانی دیگری که با پسته تهیه می‌شود حاجی پسته است.

یکی دیگر از محبوب‌ترین سوغات‌کرمان گردو است که در بسیاری از خوراکی‌ها و شیرینی‌های سنتی کرمانی به کار می‌رود. گردو، پس از پسته، دومین محصول کشاورزی صادراتی استان کرمان است و شهر بافت در این استان بیشترین سطح زیر کشت گردو را در کشور دارد.

زیره

«زیره به کرمان بردن» در زبان فارسی ضرب‌المثل پرکاربردی است و به کنایه از کار بیهوده انجام دادن به کار می‌رود. واقعا هم زیره کرمان انقدر مرغوب است که زیره را فقط باید از این شهر خرید و اصولا بهترین و مرغوب‌ترین نوع زیره ایران در کرمان کشت می‌شود و به همین خاطر است که زیره یکی از ادویه‌های اصلی خوراکی‌های سنتی و اصیل کرمانی است. اگر در میان خانواده و دوستان‌تان کسی هست که عاشق ادویه و آشپزی است زیره مرغوب کرمان را برایش سوغات ببرید و قفسه ادویه‌های آشپزخانه خودتان را هم بی‌نصیب نگذارید.

خرمای بم

خرمای بم

نام خرمای مضافتی بم برای همه ما آشناست. موقعیت اقلیمی استان کرمان بهترین شرایط را برای پرورش درختان نخل دارد و به همین دلیل بیشترین محصول خرمای ایران در شهرهای بم و فهرج استان کرمان تولید می‌شود و بیشتر روستائیان این مناطق به کار تولید خرما اشتغال دارند. خرمای تولید شده در استان کرمان از انواع مرغوب خرما است و جا دارد طعم این سوغات کرمان را یک بار هم در زادگاهش بچشید.

عرقیات کرمانی

عرق نسترن | سوغات کرمان

اصولا ما ایرانی‌ها اعتقاد زیادی به عرقیات و داروهای گیاهی داریم و تقریبا در اغلب خانه‌های ایرانی عرق نعنا و گلاب یافت می‌شود. کرمانی‌ها هم از این قاعده مستثنا نیستند و  خودشان هم تولیدکننده انواع مرغوب عرقیات گیاهی هستند. در دامنه کوه‌های هزار در کرمان روستای زیبایی وجود دارد به نام لاله‌زار. شهرت این روستا به باغ‌های گلش است، گل‌هایی که کاملا ارگانیک و بدون استفاده از سموم به عمل می‌آیند. گلاب گل‌های روستای لاله‌‌زار به لحاظ کیفیت با گلاب قمصر برابری می‌کند و همچنین روغن گل‌های این روستا یک محصول صادراتی درجه یک است. عرقیات گیاهی به خصوص عرق زیره و نسترن و بیدمشک از بهترین سوغات‌هایی هستند که می‌توانید از کرمان به خانه ببرید.

پته دوزی

از خوشمزه‌های کرمانی گفتیم و حالا نوبت به صنایع‌دستی بی‌نظیر این منطقه می‌رسد؛ هنرهای دستی که برای سوغات هم بهترین انتخاب هستند. پته‌دوزی که از هنرهای دستی بسیار ارزشمند کرمان است، یکی از انواع بسیار قدیمی و اصیل سوزن‌دوزی ایرانی به شمار می‌رود. پته‌دوزی در واقع یک نوع رودوزی است و از دو بخش تشکیل شده است. پارچه زمینه «عریض» نامیده می‌شود که ضخیم و از جنس پشم است و نخ‌های دوخت که «ریس» نامیده می‌شوند و ضخامت و رنگ‌‌های متفاوتی دارند. طرح‌های پته که بی‌اغراق ارزشمندترین سوغات کرمان است،

پته دوزی

تمام سطح زمینه یا عریض را می‌پوشانند، یا نقش‌مایه‌های سنتی و کهن ایرانی هستند و یا نقش‌های دلخواه هنرمندان پته‌دوز که از نقش‌های سنتی الهام گرفته شده‌اند‌‌. برای دوخت پته اول طرح روی کاغذ کشیده می‌شود و و جای خطوط طرح با سوزن سوراخ می‎‌شود. بعد طرح روی پارچه قرار می‌گیرد و روی سوراخ‌ها خاکستر ریخته می‌شود و به این طریق طرح به پارچه منتقل می‌شود. سپس متناسب با هر طرح، رنگ انتخاب می‌شود.

پته‌دوزی هنری بسیار اصیل است و صدها سال پیش جهانگردان خارجی که گذرشان به کرمان افتاده بود در سفرنامه‌هایشان به پته‌های کرمانی اشاره کرده‌اند. در سفر به کرمان حتما به مقبره شاه نعمت‌الله ولی هم سر خواهید زد، روکشی که رو قبر شاه نعمت‌الله خواهید دید، قدیمی‌ترین نمونه پته است. اگر به صنایع دستی سنتی علاقه دارید و دوست دارید سوغاتی از  کرمان، به عنوان یادگار سفر، در خانه‌ داشته باشید، لباس، زینت‌آلات، روتختی، رومیزی، پرده و کوسن پته‌دوزی‌شده‌ یادگارهای جذاب و ماندگاری هستند.

ظروف و اشیای تزئینی مسی

اشیای تزئینی مسی

ظروف واشیای مسی را همه دوست داریم و خاطره خوش خانه مادربزرگ و پدربزرگ را برایمان زنده می‌کنند و زینت‌های خاصی برای یک خانه ایرانی محسوب می‌شوند. این ظرف‌ها در راسته مسگرهای بازار بیشتر شهرهای ایران وجود دارند اما ظروف مسی در کرمان حکم دیگری دارند چون بزرگ‌ترین معادن مس ایران در این شهر قرار دارند. ظروف و اشیای تزئینی مسی سوغاتی‌ها و یادگارهای ماندگاری هستند و در کرمان هم تنوع زیادی دارند؛ از ظروف کاربردی آشپزخانه تا اشیای ظریف تزئینی می‌توانید در میان محصولات مسی پیدا کنید و به عنوان سوغات کرمان به خانه ببرید.

آجیده دوزی

آجیده‌دوزی هم مثل پته‌دوزی از سبک‌های روردوزی‌ سنتی ایرانی است. این هنر با نام‌های دیگری مثل لایه‌دوزی و پنبه‌دوزی شناخته می‌شود. در این سبک رودوزی، یک لایه پنبه بین دو لایه پارچه قرار می‌گیرد و سپس با دوختن روی پارچه نقش‌ها و طرح‌های برجسته ایجاد می‌شود.

گبردوزی

گبردوزی

گبردوزی که نام دیگرش زرتشتی‌دوزی است، یکی دیگر از سبک‌های سوزن‌دوزی سنتی و اصیل کرمان است. در این روش سوزن‌دوزی از نخ‌های ابریشمی با رنگ‌های زنده استفاده می‌شود و نقش‌ها و طرح‌ها هم ریشه در اساطیر و فرهنگ ایرانی و آیین زرتشت دارند؛ مثل هدهد، مرغ و خروس و طاووس، ماهی. نقش‌های هندسی هم در گبردوزی‌ استفاده می‌شود. گبردوزی هنر بسیارظریفی است و گره‌های آن را تنها با ذره‌بین می‌توان دید. گبردوزی بخشی از جهیزیه دختران کرمانی بوده و از آنجا که گبردوزی بسیار زمان‌بر است، رسم بوده بعد از تولد دختر، مادر برای تهیه جهیزیه‌اش دست به کار می‌شده تا به موقع آماده شود.

گبردوزی با رنگ‌‌های زنده و روشن و نقش‌های زیبایش سوغات هنرمندانه فراموش‌نشدنی و بی‌نظیری است که نشان از ذوق سوغات‌دهنده دارد.

گلیم شیریکی پیچ

کرمان یکی از قطب‌های قالی‌بافی در کشور است و قالی‌های کرمانی بسیار پرآوازه‌اند اما واقعا کمتر گردشگری است که کالای گرانقیمتی مثل قالی سوغات ببرد. اگر بخواهید سوغاتی از جنس قالی برای کسی ببرید و قصد نداشته باشید به اندازه خرید یک قالی کرمان هزینه کنید از این شهر دست خالی برنمی‌گردید. گلیم بافی در خیلی از شهرهای ایران مرسوم است اما در کرمان گلیم با سبک متفاوت بافته می‌شود که گلیم شیریکی پیچ بافی نام دارد. این گلیم محصول روستای دارستان است که به عنوان دهکده جهانی گلیم در سازمان یونسکو به ثبت رسیده است،

گلیم شیریکی پیچ | سوغات کرمان

یک سوغات کرمان بسیار عالی است و مشابهش جای دیگری پیدا نمی‌شود. این گلیم در نوع خود منحصربه‌فرد است و این خاص‌بودگی به سبب نوع بافتش است. در گلیم‌بافی معمول، پود است که باعث شکل گرفتن گلیم می‌شود اما در گلیم شیریکی پیچ پود نقشی در بافت محصول ندارد و فقط تارها را به هم متصل می‌کند. این گلیم را از بافنده‌ها در روستای دارستان با قیمت پایین‌تری می‌توانید بخرید. طبعا در بازار شهر کرمان قیمت آن کمی بالاتر است. با این روش بافت شیریکی پیچ، به جز گلیم، کیف و تابلو هم در بازار موجود است.

منبت کاری

منبت کاری

منبت‌کاری، هنر کنده‌کاری نقوش روی چوب است. این هنر که هنر بسیار ظریف ایرانی است در کرمان هم از گذشته‌های دور رواج داشته و دارد و هنرمندان منبت‌کار کرمانی محصولات بسیار زیبا و منحصربه‌فردی تولید می‌کنند. استادان کرمانی بزرگی که در این زمینه فعال هستند، در تمام کشور صاحب‌نام‌اند. محصولات منبت یک سوغات سنتی و اصیل خاص و ماندگار است.

گیوه دوزی

گیوه دوزی

گیوه‌‌دوزی از هنرهای سنتی کرمان است. در این استان یک نوع خاص از گیوه بافته می‌شود که گیوه آجیده نام دارد و به دلیل خواص طبی‌اش بسیار مشهور شده و طرفداران زیادی حتی در بین گردشگران خارجی دارد. شهر بافت در استان کرمان یکی از مراکز بافت این نوع گیوه است . اگر علاقه به پوشش‌های سنتی دارید و یا یکی از عزیزان‌تان علاقه‌ به این نوع پوشش دارد، گیوه آجیده  به عنوان سوغات کرمان انتخابی بسیار دقیق و عالی است. این هنر در حال فراموش شدن بود و در سال‌های اخیر سازمان صنایع دستی کرمان کوشیده با برگزاری کارگاه‌های گیوه‌دوزی برای نسل جوان در شهر بافت آن را احیا کند.

برای آشنایی بیشتر با دیدنی های کرمان کلیک کنید.

 

نوشته سوغات کرمان یادگارهایی از شهر زیره اولین بار در سفرزون. پدیدار شد.