سایکولوژی تقصیر فرهنگ است یا نحوه تربیت کودک؟ آیا شبکه‌های اجتماعی هم نقشی دارند؟
من، من….فقط من!
ما هر روز با خودشیفته‌های مختلفی روبه‌رو می‌شویم. از رئیسمان گرفته تا همکار و دوستمان. به‌خاطر‌همین بحث بسیاری از افراد ناخودآگاه به‌سمت خودشیفتگی و اعتمادبهنفس کاذب کشیده می‌شود؛ رفتارهایی که در اصل آسیبی به کسی نمی‌زنند، ولی تا دلتان بخواهد روی اعصاب پیاده‌روی می‌کنند. تحقیقات نشان میدهد جمعیت خودشیفته‌ها در حال افزایش است و مثل ویروس از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. البته این امر در دنیایی که اخبار به‌شدت روی آدم‌های معروف تمرکز کرده است و سر میز غذا بیشتر ترجیح می‌دهیم در تلگرام باشیم تا اینکه با اطرافیان صحبت کنیم، خیلی چیز عجیبی نیست. این اتفاق به‌حدی شایع شده که بسیاری از جامعه‌شناسان به نسل جدید لقب «نسل من» داده‌اند و مقالات زیادی در مورد فردگرایی آن‌ها نوشته‌اند. ولی این اتفاق از کجا ریشه گرفته است؟ چه عواملی مهم‌ترین نقش را در این اتفاق بازی کردهاند؟ آیا باید یقه مارک زاکربرگ را بگیریم یا فرهنگی که در آن بزرگ شده‌ایم؟
از کجا شروع شد؟
تاریخ خودشیفتگی دو قسمت مهم دارد؛ اول داستان خودشیفتگی که حدود دو هزار سال پیش روایت شد. داستان شکارچی یونانی به اسم نارسیس (Narcissus) که عکس خود را در آب دید و عاشق خودش شد. این عشق به‌قدری قوی بود که او نتوانست دست از نگاه‌کردن به خود بردارد و آخر در همان مکان مرد. بعد از مردن هم گلی به Narcissus یا همان نرگس خودمان سر از قبر او درآورد، ولی این داستان تا زمانی که روان‌شناس معروف، زیگموند فروید، سراغ بحث خودخواهی نرفته بود، وجهه علمی نداشت و کسی آن را جدی نمی‌گرفت و اینجا بود که تحقیقات روی این موضوع شروع شد.
چه موقع تبدیل به مشکل شد؟
خودشیفتگی در سال‌های اخیر بین مرز رفتاری سالم و رفتاری غیرسالم در رفت‌و‌آمد است. خودشیفتگی سالم به‌عنوان رفتاری لازم برای یک انسان در زندگی روزمره تلقی می‌شود. امری که باعث می‌شود اعتمادبهنفس داشته باشید؛ البته اعتماد‌به‌نفسی که بر پایه دستاوردهای واقعی شما شکل گرفته است و باعث می‌شود به‌راحتی مشکلات خود را قبول و آن‌ها را حل کنید، ولی دقیق در همین نقطه ممکن است رفتار ناسالمی شکل بگیرد. آن هم وقتی که افراد اسیر خودشان می‌شوند و نیاز به تمجید و تحسین مداوم از طرف اطرافیان خود دارند؛ درعین‌حال به حساسیت‌های دیگران نیز توجهی ندارند. این نیاز به‌قدری در فرد ریشه پیدا می‌کند که اگر برطرف نشود منجر به افسردگی شدیدی می‌شود. ممکن است افراد دارای خودشیفتگی به‌نظر خیلی با اعتمادبهنفس و بزرگ به‌نظر برسند، ولی در حقیقت این رفتار برای سرپوش گذاشتن به ناتوانی‌ها و کمبود اعتمادبهنفس آن‌هاست که با کوچک‌ترین انتقادی تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. افراد مبتلا به این رفتار ناسالم در مورد موفقیت، قدرت، هوشمندی و زیبایی خود رویاپردازی می‌کنند. در اصل همان‌طور که در داستان یونانی اشاره شد افراد، عاشق «تصویر» خود می‌شوند نه خود واقعی‌شان.
چه چیزی باعث افزایش خودشیفتگی شده است؟
تحقیقات نتایج مختلفی از میزان خودشیفتگی در جهان نشان میدهد. اعدادی که از یک درصد شروع شده و تا 16 درصد هم می‌رسد. این امر به‌خاطر نحوه سنجش میزان خودشیفتگی است؛ با این حال تقریبا اکثر متخصصان خودشیفتگی را به‌عنوان بیماری عصر جدید نام‌گذاری کردهاند. براساس تحقیقات، خودشیفتگی به‌خاطر تغییر جوامع و سبک زندگی بعد از دوران صنعتی‌شدن به‌وجود آمده است. مردم از سمت اهمیت گروه به‌سمت اهمیت فرد رفتند و اعتمادبهنفس را به‌عنوان عاملی مهم برای موفقیت هر فرد معرفی کردند. معلمان و والدین به بچه‌های خود می‌گفتند که چقدر آن‌ها خاص و ویژه هستند تا اعتماد‌به‌نف‌شان را افزایش دهند. آن‌ها در اصل اعتمادبهنفس را به فرزندان اهدا می‌کردند تا اینکه بگذارند خودشان به آن برسند. وقتی این بچه‌ها بزرگ شوند چه اتفاقی می‌افتد؟ طبق تحقیقات دانشگاه استنفورد بسیاری از خانواده‌ها دیگر نمی‌توانند از جوانان خود مانند زمانی که آن‌ها بچه بوده‌اند حمایت کنند. این امر باعث می‌شود بسیاری از این فرزندان تصویری خاص از خود ساخته و آن را ستایش کنند.
شبکه‌های مجازی چه تاثیری گذاشته‌‌اند؟
افزایش شبکه‌های مجازی و البته میزان دسترسی افراد به آن‌ها باعث شده تا نحوه ارتباطات ما کاملا تغییر کند. بیشتر شبکه‌های مجازی ما را تشویق می‌کنند تا خودمان حرف بزنیم و به‌نوعی تبلیغ خودمان را بکنیم. بهترین عکس خود را برای پروفایلمان انتخاب می‌کنیم. محتواهایی در مورد خودمان تولید می‌کنیم و کار می‌کنیم تا به‌نظر مهم برسیم. این کارها الزاما به خودشیفتگی منجر نمی‌شود ولی کم‌کم نحوه نگرش ما به دنیا را عوض می‌کند. طبق نظرسنجی آقای George Mason از دانشگاه ویرجینیا دانش‌آموزانی که بیشتر وقت خود را در شبکه‌های مجازی می‌گذرانند، کمتر احساس خوشحالی می‌کنند و به نظرشان زندگی دیگران بسیار بهتر از زندگی خودشان است. براساس تحقیقات جامع دیگری، بیشترین عامل برای نهادینه‌شدن خودشیفتگی در وجود ما به خانواده برمی‌گردد تا شبکه‌های مجازی، ولی شبکه‌های مجازی مثل یک کاتالیزور برای بروز این رفتار عمل می‌کنند و آن را از حالت بالقوه به حالت بالفعل درمی‌آورند.
محل گردهمایی خودشیفته‌ها کجاست؟
احتمالا تاکنون خودتان متوجه شده‌اید که کدام شبکه اجتماعی بیشترین افراد خودشیفته را در خود جای داده است. با اینکه خارج از ایران شبکه‌هایی مثل توییتر و فیس‌بوک بیشترین میزان کاربر و تولید محتوا را دارند ولی اینستاگرام با اختلاف زیادی به‌عنوان مکان گردهمایی خودشیفته‌ها در جهان شناخته می‌شود. براساس نظرسنجی‌ها از 10هزار نسل چهارمی (متولدین 1990 تا 2000 میلادی)، اینستاگرام با 64درصد در رتبه اول و اسنپ‌چت، فیس‌بوک و توییتر با 15 ، 11 و 10 درصد در رتبه‌های بعدی خودشیفته‌ترین شبکه‌های اجتماعی قرار گرفتند. بیشتر افراد در این تحقیق گفتند که کسانی را می‌شناسند که اگر لایک کافی نگیرند، پست خود را پاک می‌کنند؛ به‌علاوه دو‌سوم آن‌ها نیز اعتراف کردند که به لایک دیگر افراد جایزه می‌دهند و با لایک‌کردن عکس‌های آن‌ها در آینده جبران می‌کنند. همچنین این تحقیقات نشان داد که افرادی که در این شبکه‌ها بیشتر عکس سلفی آپلود می‌کنند، بیشتر احتمال دارد تا به‌سمت «سه‌گانه تاریک» بروند؛ سه‌گانه‌ای شامل خودشیفتگی، منفعت‌طلبی و اختلالات روانی.
معروف‌ترین خودشیفته حال حاضر کیست؟
«من یکی از باهوش‌ترین افراد در جهانم و میزان IQ من در سطح برترین‌ها است»، »من قوی‌ترین حافظه در جهان را دارم»، «هرکجا می‌روم همه به من خیره می‌شوند» اگر برایتان سوال شده که چه کسی این حرف‌ها را زده بهتر است یک جمله دیگر از او نقل‌قول کنیم تا بدانید در مورد چه کسی حرف می‌زنیم؛ «من تنها کسی هستم که می‌توانم آمریکا را نجات دهم.»، بله درست حدس زدید. این جملات متعلق به مرد پرحاشیه سیاست، دونالد ترامپ است. نشانه‌های خودشیفتگی ترامپ نه‌تنها در سخنرانی و رفتار او، بلکه در کتاب‌ها و برنامه‌های تلویزیونی‌اش هم دیده می‌شود. در کتاب‌هایش او نهایت آرزوی یک نفر در حوزه کسب‌وکار است، کسی که به هرچه خواسته رسیده و همه آن را مدیون شخصیت فوق‌العاده خود است. او حتی یک برنامه تلویزیونی برای معرفی کارها و شخصیت خودش راه‌اندازی کرد؛ برنامه‌ای به اسم The Apprentice که در آن ترامپ تکیه‌کلام خاص «تو اخراجی» را مدام به‌کار می‌برد تا برتری و قدرت خود را نسبت‌به بقیه نشان دهد.
مجله موفقیت : شماره 353
The post چرا خودشیفتگی زیاد شده است؟ appeared first on مجله موفقیت.